Jej nasycone kolorami przylistki układają się w kształt gwiazdy, a zakwita w okresie świąt Bożego Narodzenia - gwiazda betlejemska, czyli inaczej poinsecja nadobna od wielu lat jest popularną rośliną ozdobną w okresie bożonarodzeniowym. Gwiazda betlejemska należy do rodziny wilczomleczowatych. Jest to roślina pochodząca z Meksyku i Gwatemali. Stała się popularna na świecie za sprawą amerykańskiego ambasadora w Meksyku, Joela Robertsa Poinsetta, który w XIX wieku sprowadził tę roślinę do Stanów Zjednoczonych. Tam była ona hodowana w ogrodach botanicznych, z których później trafiła do Europy, gdzie zaczęto ją uprawiać. "Wytworzono odmiany, które były bardziej korzystne do uprawy w strefie umiarkowanej, czyli w naszym klimacie. I od tego momentu stawała się ona coraz bardziej popularna właśnie szczególnie w okresie świąt Bożego Narodzenia, ponieważ wtedy przypada jej kwitnienie" - wyjaśniła Kamila Kolasińska z Ogrodu Botanicznego w Łodzi. Podkreśliła, że najpiękniejsze w gwieździe betlejemskiej nie są jej kwiaty, które są w zasadzie niepozorne, ale przylistki. "Przylistki, czyli wybarwiające się liście pod kwitnącymi kwiatami są najładniejszą częścią gwiazdy betlejemskiej i gdy spojrzymy na nią z góry to faktycznie tworzą one rodzaj gwiazdy" - dodała. Marek Koprowski, który w swoim gospodarstwie ogrodniczym w Łodzi od lat uprawia w szklarniach poinsecję przyznaje, że w Polsce jest ona dość popularna, choć może nie aż tak bardzo, jak w innych krajach. Nie ukrywa, że roślina ta sprzedaje się niemal wyłącznie w okresie świąt Bożego Narodzenia. Ogrodnik kupuje sadzonki gwiazdy betlejemskiej pochodzące z Izraela. "Sadzi się je w podłoże torfowe, potem zabiegi pielęgnacyjne - podlewanie, zasilanie. No i przy odrobinie szczęścia, gdy robaki i choroby nam nie wykończą tej uprawy, to jest taki finał jaki widać" - dodał. Podkreślił, że jest to roślina "krótkiego dnia". "Rośnie sobie latem, a niestety kwitnie dopiero jak dzień skróci się poniżej 9 godzin. No i my to wykorzystujemy właśnie, żeby na okres Świąt Bożego Narodzenia one zakwitły i urzekały nas swoim pięknem" - wyjaśnił. Jak przyznał, tajników uprawy jest mnóstwo. Jednym z nich jest odpowiednia temperatura, która oscyluje wokół 20 stopni C, czyli temperatury pokojowej. Także w domu w tej temperaturze te rośliny czują się dobrze. "Na końcu uprawy, gdy gwiazda betlejemska zaczyna już kwitnąć, można temperaturę zmniejszyć do 15-16 stopni C. Wtedy jest lepszy kolor, lepiej się wybarwia, po prostu jest ładniejsza. Wtedy kolory urzekają, bo są nasycone" - opowiadał ogrodnik. Przyznał, że jest ona trudna do uprawy w domu. "Ludzie o tym nie wiedzą, ale jak się świeci światło w domu, to się przedłuża dzień i one w zasadzie nie zakwitają. I to już jeden problem, który powoduje niepowodzenie w domowej uprawie" - ocenił.

STROIK NA CMENTARZ KOMPOZYCJA SZTUCZNE KWIATY GWIAZDA BETLEJEMSKA ŚWIĘTA na ERLI. Bezpieczne i szybkie zakupy. Sprawdź!

Gwiazda betlejemska jest coraz bardziej popularna; dla wielu stała się już nawet jednym z symboli zwiastujących zbliżające się wielkimi krokami Boże Narodzenie. Będąc w posiadaniu tej rośliny, warto pamiętać również o tym, jak odpowiednio o nią zadbać. Gwiazda betlejemska: kwiat na święta! Tak naprawdę gwiazda betlejemska to inaczej poinsecja lub wilczomlecz nadobny. Reprezentuje gatunek krzewu z rodziny wilczomleczowatych, a pochodzi z Meksyku i Gwatemali. Jej ozdobą są podkwiatki, czyli liście w różnych odcieniach czerwieni. Co ciekawe, wilczomlecz nadobny może przyjmować także inne kolory różu lub bieli. W połączeniu z niewielkimi, żółtymi kwiatami tworzą kwiatostan w kształcie gwiazdy. Warto pamiętać o tym, że poinsecja jest rośliną piękną, ale i… trującą! Zarówno w łodydze, liściach, jak również w korzeniu znajduje się bowiem mleczko wywołujące podrażnienie skóry. Dodatkowo wspomniana substancja działa również drażniąco na jamę ustną, a spożyta w dużych ilościach wymaga interwencji lekarza. Na szczęście samo dotykanie liści nie stanowi żadnego zagrożenia. Jak pielęgnować gwiazdę betlejemską? Jeżeli jesteśmy w posiadaniu gwiazdy betlejemskiej i chcemy, by wprawiała w zachwyt jeszcze przez długi czas, warto pomyśleć o jej odpowiedniej pielęgnacji. Przede wszystkim zadbajmy o to, by wilczomlecz nadobny był ustawiony w odpowiednim miejscu. Roślina ta lubuje się bowiem w temperaturach od 18 do 22 stopni Celsjusza. Nie stawiajmy jej więc w pobliżu kaloryferów i miejsc, w których może zagrozić jej przeciąg. Unikajmy też niższych temperatur, ponieważ w przeciwnym razie poinsecja szybko straci liście. Warto o tym pamiętać już w czasie zakupu gwiazdy betlejemskiej: lepiej więc kupić go w kwiaciarni, aniżeli na ulicznych straganach. Gwiazda betlejemska: Pamiętajmy o podlewaniu! Nie zapominajmy o tym, że wilczomlecz nadobny powinien mieć stale wilgotne podłoże. Bardzo dobrze sprawdzi się tu podlewanie od dołu, czyli uzupełnianie wody w podstawce. W przeciwnym razie liście gwiazdy betlejemskiej staną się słabe i zaczną opadać. Jaki nawóz będzie odpowiedni dla gwiazdy betlejemskiej? Aby nasz kwiat odpowiednio się rozwijał, możemy go wspomóc odpowiednim nawozem. Pamiętajmy jednak o tym, aby zawierał on mało azotu (tzw. nawóz zimowy), ponieważ pozwoli on na dłużej zachować intensywny kolor. Regularnie sprawdzajmy też liście rośliny, by móc jak najszybciej zareagować w przypadku pojawienia się np. mszyc. Dzięki temu gwiazda betlejemska zostanie z nami na dłużej, a jej piękno będzie nam przypominać miłe, świąteczne chwile.

W skład zestawu wchodzi bukiet do wazonu oraz stroik w doniczce na pomnik. Stroiki obciążone są betonem, dzięki czemu nie przewrócą się na pomniku. Wymiary: stroik w doniczce: szerokość: ok 55 cm. długość: ok 80 cm. wysokość: ok 25 cm. (mierzone razem z doniczką) Bukiet do wazonu: wysokość całkowita wraz z wkładem: ok. 52 cm.

ks. Marek Starowieyski Marek Starowieyski, kapłan archidiecezji warszawskiej. Wybitny patrolog, historyk i biblista. Ur. 25 stycznia 1937 roku. Święcenia kapłańskie przyjął z rąk ks. kard. Stefana Wyszyńskiego roku. Profesor Uniwersytetu Warszawskiego (Instytut Filologii Klasycznej) oraz KUL w Lublinie (patrolog). Jest specjalistą z literatury Wczesnochrześcijańskiej. Jest także redaktorem serii "Źródła monastyczne" oraz "Warszawskie Studia Teologiczne." Niekwestionowany autorytet w dziedzinie historii (pierwszych czterech wieków). Gwiazda Betlejemska w apokryfach6 1. Motyw gwiazdy występuje w literaturze wczesnochrześcijańskiej stosunkowo rzadko7. Najczęściej wzmianki o gwiazdach pojawiają się przy egzegezie następujących tekstów Biblii: Starego Testamentu — heksaemeronu (stworzenie gwiazd, Rdz 1,14-18), proroctwa Balaama (Lb 24,17) — tekst ważny dla naszego tematu, rozumiany zarówno przez Żydów jak i chrześcijan w sensie mesjańskim; i Nowego Testamentu — epizodu z Magami (Mt 2,1-13), wzmianek o paruzji, gdzie poruszenie gwiazd oznacza zbliżające się przyjście Pana (np. Mt 24,29nn, par.), oraz przy omawianiu, licznych tekstów Apokalipsy, gdzie występują gwiazdy ( 1,16; 1,20; 2,1; 2,28; 3,1, itd.). Gwiazda występuje jako znak Bożego piękna w Psalmach ( 8,4) czy w Księdze Hioba ( 22,12). Temat gwiazd występuje również często w dyskusjach z astrologią i przeznaczeniem. Ponadto termin gwiazda bywa używany w stosunku do Chrystusa ( Ap 22,16) i do Maryi ( hymn Ave maris stella). Najczęściej jednak omawianym tekstem związanym z gwiazdami jest epizod z Magami, tym bardziej że Ewangelia św. Mateusza jest Ewangelią najczęściej używaną i komentowaną przez pisarzy wczesnochrześcijańskich, a epizod ten wzbudzał powszechne zainteresowanie. Temat niniejszego rozdziału dotyczy również tego epizodu, ale nie jest to kolejną próbą identyfikacji astronomicznej Gwiazdy Betlejemskiej w nim opisanej ani jeszcze jedno opracowanie teologiczno-egzegetyczne tematu przybycia Trzech Króli do Betlejem, ani nawet omówienie jego interpretacji u Ojców Kościoła. Celem jego jest pokazanie, jak wyjaśniały ten epizod apokryficzne ewangelie dzieciństwa, jako że w niektórych z nich epizod ten zajmuje sporo miejsca. Jedną bowiem z funkcji apokryfów było wyjaśnienie obrazowe, można by powiedzieć — midraszowe, miejsc niejasnych Pisma Świętego. Apokryfy są więc, w pewnym tego słowa znaczeniu, pismami egzegetycznymi, jednak ich egzegeza jest zupełnie specyficzna — jest to egzegeza obrazowa, nawiązująca do egzegezy judaistycznej: Pismo Święte jest wyjaśniane poprzez obrazy8. 2. Nim podejdziemy do omówienia egzegezy apokryficznej epizodu hołdu Magów z Ewangelii św. Mateusza, musimy powiedzieć kilka słów o tym tekście, ponieważ apokryfy dają jego swoistą egzegezę, starają się go objaśnić i podać zawartą w nim teologię9. Gdy zaś Jezus narodził się w Betlejem w Judei za panowania króla Heroda, oto Mędrcy ze Wschodu (mágoi apo anatolôn) przybyli do Jerozolimy 2. i pytali: Gdzie jest nowo narodzony król żydowski? Ujrzeliśmy bowiem jego gwiazdę na Wschodzie (ton astéra en te anatole) i przybyliśmy oddać mu pokłon. 3. Skoro to usłyszał król Herod, przeraził się, a z nim cała Jerozolima. 4. Zebrał więc wszystkich arcykapłanów i uczonych ludu i wypytywał ich, gdzie ma się narodzić Mesjasz. 5. Ci mu odpowiedzieli: W Betlejem judzkim, bo tak napisał Prorok: 6. A ty, Betlejem, ziemio Judy, nie jesteś zgoła najlichsze spośród głównych miast Judy, albowiem z ciebie wyjdzie władca, który będzie pasterzem ludu mego, Izraela. 7. Wtedy Herod przywołał potajemnie Mędrców (tous mágous) i wypytał ich dokładnie o czas ukazania się gwiazdy (astéros). 8. A kierując ich do Betlejem, rzekł: Udajcie się tam i wypytujcie starannie o Dziecię, a gdy Je znajdziecie, donieście mi, abym i ja mógł pójść i oddać Mu pokłon. 9. Oni zaś wysłuchawszy króla, ruszyli w drogę. A oto gwiazda, którą widzieli na Wschodzie, szła przed nimi, aż przyszła i zatrzymała się nad miejscem, gdzie było Dziecię (ho astér, hon eîdon en te anatole, proegen autous héos elthon estáthe epáno hou en to paidíon). 10. Gdy ujrzeli gwiazdę (ton astéra), bardzo się uradowali. 11. Weszli do domu i zobaczyli Dziecię z Matką Jego, Maryją; upadli na twarz i oddali Mu pokłon. I otworzywszy swe skarby, ofiarowali Mu dary: złoto, kadzidło i mirrę (chryson kaí líbanon kaí smýrnan). Kilka uwag do tekstu: gwiazda jest niezmiennie nazywana astér, co może znaczyć tylko i wyłącznie gwiazdę, a nie jakiekolwiek inne ciało astronomiczne, przybysze zaś są niezmiennie nazywani Mágoi. Ten zwarty na pierwszy rzut oka tekst, nie daje jednak odpowiedzi na szereg pytań z nim związanych, których wyjaśnienia domagali się starożytni chrześcijanie, szczególnie ci z chrześcijańskiego Orientu, których te wydarzenia szczególnie dotyczyły. A więc: kim byli Magowie? Skąd przybyli? Co znaczy zwrot ze Wschodu? Dlaczego na widok tej gwiazdy udali się do Jerozolimy? Co to była za gwiazda? Co znaczy, że ich prowadziła? Jak długo ich prowadziła? Co się z nią stało w Jerozolimie, gdzie się zatrzymali, i w Betlejem, gdy skończyła się jej misja? Aktualność tych (i nie tylko tych) pytań pokazuje fragment Komentarza do Ewangelii św. Mateusza św. Jana Chryzostoma, w którym zestawia on różne trudności związane z tym tekstem10. Te wszystkie pytania i zaciekawienie tym dość egzotycznym i barwnym epizodem spowodowały powstanie całej ogromnej literatury na ten temat, szczególnie na Wschodzie chrześcijańskim i niechrześcijańskim, która zajmuje się epizodem z Magami11. 3. Spróbujmy opisać apokryfy przez nas wykorzystywane12. Ich fragmenty dotyczące epizodu z Magami są podane w Dodatku. Te teksty można z grubsza podzielić na dwie grupy: zachodnie — greckie i łacińskie oraz wschodnie — szczególnie Najstarszym utworem pierwszej grupy jest Protoewangelia Jakuba, utwór grecki, pochodzący z drugiej połowy II wieku niewiele miejsca poświęca temu epizodowi, podobnie jak utwór od niej pochodzący, łacińska Ewangelia Ps. Mateusza; te dwa utwory trzymają się tekstu Ewangelii św. Mateusza. Opowieść o narodzeniu Zbawiciela i położnej poświęca temu fragmentowi sporo miejsca podając wiadomości typu astronomicznego. Teksty drugiej grupy są liczniejsze i bardziej barwne. Tę grupę otwiera tekst łaciński: fragment apokryficzny zawarty w Opus imperfectum in Matthaeum, który podaje legendę orientalną: tekst powstał w V/VI w., natomiast miejsce jego powstania pozostaje dyskusyjne: prowincje naddunajskie, Galia (Arles?), Afryka. Ten tekst wiąże tradycję łacińską z tradycją syryjską: z Grotą Skarbów (archetyp tekstu powstał ok. 500 r.) i z Opowieścią o magach (Kroniką Zuqnin, VI w.). Ten ostatni utwór stanowi najdłuższy tekst apokryficzny dotyczący epizodu z Magami. Na elementach zawartych w tych tekstach opierają się ewangelie [dzieciństwa] arabska, armeńska i gruzińska oraz liczne wzmianki u pisarzy syryjskich i arabskich, także i niechrześcijańskich, jak muzułmanie Tabari czy Yakut. Te teksty podają długie opowiadanie o gwieździe i o Magach, o testamencie Adama danym Setowi oraz o przepowiedni Zaratusztry i Daniela (?). Te tradycje znajdujemy również w innych językach Orientu: sogdyjskim, perskim i ujgurskim i w innych. Tradycja ta trwała i rozwijała się w średniowieczu, skoro ciekawe fragmenty poświęcone Magom podaje w swoim opisie podróży Marco Polo (o napotkanych grobach Trzech Króli) i inni podróżnicy wędrujący przez Azję; legendy te dochodziły do Europy w różnych formach, np. w czasie najazdów tatarskich powiązano legendę Trzech Króli z Tatarami, którzy mieli się od nich wywodzić. Szczególne zainteresowanie Trzema Królami wzbudziło przeniesienie ich relikwii do Kolonii i początek budowy wspaniałej katedry im poświęconej. Summę wiedzy średniowiecznej o Trzech Królach podaje Historia de tribus regibus Jana z Hildesheim w XIV. Obszerne omówienie tych wszystkich świadectw daje U. Monneret de Villard w pracy, do której będziemy się często odnosili i która stanowi przewodnik po skomplikowanych tradycjach orientalnych13. Jeżeli w naszej pracy nie jesteśmy w stanie zająć się tymi wszystkimi tradycjami, to niemniej musimy o nich pamiętać, jako że wiele z nich znalazło swoje odbicie w apokryfach lub też wywodzi się z nich. 4. Na pytania, które budził niniejszy tekst, starało się odpowiedzieć tych kilka wspominanych apokryfów w sposób dla siebie specyficzny. a. Magowie14. Według Ewangelii Magowie przybyli ze Wschodu. W tych czasach Wschód oznaczał nie tylko wszystkie kraje leżące na wschód i południe od Palestyny, ale i kraje dalekie, nieznane, tajemnicze. Wschód to równie dobrze Arabia, Mezopotamia, Persja, Indie, Etiopia. Większość naszych tekstów nie podejmuje tego tematu, mówiąc ogólnie o Wschodzie, Opus Imperfectum in Matthaeum precyzuje: nad Oceanem, na bardzo dalekim Wschodzie. Według jednak Ewangelii Armeńskiej byli to królowie Persji, Indii i Arabii, wedle Ewangelii Gruzińskiej Indii, Persji i Etiopii, Ewangelia Arabska — mówi o Persji15, według Groty skarbów — Persji, Szaby i Saby, według Opowieści o Magach — byli oni synami Wielkiego Wschodu, krainy, która leży dalej niż cały wschód świata zamieszkałego przez ludzi. Dary: mirra i kadzidło wskazywałyby na Arabię; o Arabii mówi Ps 71,10 (por. niżej), cytowany w stosunku do Trzech Króli. Natomiast rozpoznanie w gwieździe znaku przyjścia Mesjasza prowadzi nas do Babilonii, gdzie Mágoi mogli byli się łatwo spotkać z żydowskimi ideami mesjańskimi. Ewangelia mówi o Magach. Dodajmy, że polski przekład nie oddaje dokładnie sensu słowa: Magoi, nie jest bowiem ono równoznaczne z polskim słowem Mędrcy ani tym bardziej Magowie, choć trudno znaleźć inne, które oddawałoby jego sens. Słowo to ma dwa odcienie: pozytywny — kapłani perscy religii Zaratusztry, a więc mędrcy, zaklinacze, i negatywny — szalbierze, oszuści. Apokryfy używają zazwyczaj znaczenia pozytywnego, natomiast Opowieść o narodzeniu Zbawiciela zbliża się do negatywnego nazywając ich wróżbitami, mówiąc o dziwnym stroju i spoglądaniu na niebo16. Te jednak rozważania nie mają dla nas szczególnego znaczenia, niemniej jednak słowo Mag w tekstach apokryfów orientalnych prowadzi nas ku kapłanom Zaratusztry, jako że religia ta była rozpowszechniona w Persji i krajach sąsiednich. Na dalsze potwierdzenie faktu, że chodzi o kapłanów Zaratusztry, pozwala wspomnienie mimochodem ich bezgłośnej modlitwy, tak charakterystycznej dla tej religii. Autorzy niektórych apokryfów i dość wcześni pisarze patrystyczni (np. Tertulian) zmienili ścisły termin Magoi, dość dokładnie lokalizujący przybywających do żłóbka, na szeroki termin królowie, który pozwalał im na puszczenie wodzy fantazji i wprowadzenie do fabuły apokryfów egzotyki, która stanowi jedną z cech charakterystycznych apokryfów. Na tę zmianę wpłynęło odniesienie do tego epizodu Ps 71, Z powyższym pytaniem związane jest następne: kto widział tę gwiazdę? Większość apokryfów tym tematem się nie zajmuje, przyjmując po prostu, że ją ujrzeli Magowie; natomiast wedle Opowieści o Magach widzieli ją tylko Magowie, wedle Ewangelii Gruzińskiej nikt jej nie widział poza Indiami; wedle Opus imperfectum wyglądało jej dwunastu Magów. b/ Gwiazda18. Ewangelia mówi tylko o gwieździe (gr. astér) bez jakichkolwiek dodatków, a nie o innym zjawisku astronomicznym, i tylko w tym sensie ścisłym można rozumieć słowo greckie, co udowodnił F. Boll. Orygenes stwierdza, że to nie mogła być kometa19. Gwiazda jest znakiem, który oznajmia Magom pojawienie się Zbawcy i który każe im udać się do Jerozolimy. Ten to temat rozwijają Protoewangelia Jakuba: była to ogromna gwiazda, która tak błyszczała wśród innych gwiazd, że ich nie było widać; podobnie mówi o gwieździe Ewangelia Ps. Mateusza. Większość jednak apokryfów wschodnich opowiada w różny sposób o samej gwieździe, choć opisy te zawieraj elementy podobne. Jaskinia skarbów, Ewangelia Gruzińska i Arabska opowiadają o gwieździe, której kształt przypominał słońce lub księżyc, na którym siedziała młoda kobieta z dzieciątkiem na ramionach; jest to, jak się wydaje, echo słów z Apokalipsy: Potem wielki znak się ukazał na niebie: Niewiasta obleczona w słońce i księżyc pod jej stopami, a na jej głowie wieniec z gwiazd dwunastu20. Opis Ewangelii Arabskiej nie opowiada jednak widzenia Magów, ale przekazuje opis, który miał być zawarty w Księdze nakazów znajdującej się w archiwach królestwa. Według Opus imperfectum in Matthaeum miała ona kształt maleńkiego chłopczyka, nad którym znajdował się znak krzyża. Tej gwieździe towarzyszą różnorakie zjawiska świetlne; ona — według Ewangelii Jana Arabskiej — spływała z nieba na ziemię jak gładka wstęga. Najobszerniejszy jednak opis tych zjawisk daje Opowieść o magach: w drodze na Górę Triumfów ukazała się im kolumna światła, a na niej gwiazda, zaś na samej Górze ujrzeli niebo, które im się otworzyło jak wielka brama, a w nim wspaniałych mężów niosących na swych rękach gwiazdę świetlistą. Zeszli oni i stanęli nad kolumną światła, która rozjaśniała całą Górę blaskiem nie do opisania ludzkimi ustami. Z kolumny i z gwiazdy wysunęło się ku nam, ku naszym oczom, coś na kształt ręki małego człowieka, którego nie byliśmy w stanie widzieć. Lecz zebrawszy się w sobie, ujrzeli gwiazdę nad Jaskinią Skarbów Ukrytych Misteriów. Jaskinia ta jaśniała niezmiernie i dał się słyszeć łagodny i słodki głos, a z tego światła pojawił się mały człowieczek i rzekł Pokój wam. Był to Chrystus. To połączenie gwiazdy i Chrystusa jest podobne do dość powszechnej etymologii imienia Zoroaster — żywa gwiazda (vivum sidus, vivens stella)21. Ten opis sprowadza się również do pierwszego — widok postaci ludzkiej, tym razem Chrystusa, który rodzi się z tego światła (z gwiazdy czy z kolumny?). Magowie widzieli jednak to zjawisko w różny sposób, jest to typowy przykład polimorfii Chrystusa22. Opowieść o narodzeniu Zbawiciela przytacza mały traktat astronomiczny o naturze tej gwiazdy: innej, bo wędrującej, i to pewnie, bez błędu23. Ale nie według wszystkich apokryfów gwiazda oznajmiła Magom narodzenie Chrystusa. Wedle Ewangelii Arabskiej ukazał im się anioł na kształt gwiazdy; według Opowieści o narodzeniu Zbawiciela gwiazda ta była Słowem Bożym, a ile jest gwiazd, tyle jest słów Bożych (stwierdzenie o tyle piękne, ile dość dziwne teologicznie). Najbardziej jednak skomplikowany jest tekst z Opowieści o Magach: gwiazda bowiem pełni w niej funkcję Anioła Stróża wędrujących Magów lub inaczej — upersonifikowanej Opatrzności, która dba o wszystko i troszczy się o wszystko w czasie podróży, łącznie z pokarmem, napojem i postojami. Co więcej, w końcu autor identyfikuje gwiazdę z samym Jezusem. Magowie jednak ujrzeli tylko gwiazdę, skąd więc wiedzieli, że jest ona znakiem narodzonego Zbawiciela i że trzeba Go szukać w Jerozolimie? Jeżeli nawet przyjmiemy opisy gwiazdy z młodą niewiastą i Dzieciątkiem, pytanie pozostaje, choć w innej formie — skąd rozumieli ten znak? Wyjaśnień jest kilka. Pierwsze podaje Ewangelia Arabska i szereg innych tekstów orientalnych — źródłem tych wiadomości miał być domniemany testament Zaratusztry. W ten sposób twórca religii perskiej zostaje wciągnięty w krąg proroków zapowiadających Chrystusa. Następnym wyjaśnieniem jest tajemniczy Testament Adama, o którym mówi szereg apokryfów (Ewangelia Arabska podaje inną nazwę Tablice nakazów, ale wyraźnie chodzi tu o ten sam tekst). Otóż Adam miał przed śmiercią przekazać swój testament Setowi, ten uzupełniwszy go przekazywał go kolejnym pokoleniom; wziął go Noe do arki, w końcu otrzymali go Magowie24. W Testamencie tym miała być mowa o Zbawicielu (perski Sauyant), który ma nadejść, a którego znakiem jest właśnie gwiazda. Według jego nakazów Magowie wstępowali na Górę Zwycięską, wyglądali i oczekiwali tej gwiazdy. Mamy tu do czynienia z powiązaniem tradycji judaistycznej i chrześcijańskiej z religią perską. Jednak pozostaje problem, jak oni się o tym dowiedzieli, skoro, wedle tekstu, księga ta była opieczętowana i otworzyło je dopiero Dzieciątko. Zastosowano tu często występujący w Biblii obraz księgi zapieczętowanej (np. w Apokalipsie św. Jana, np. 5,1n.), co podkreślało wprawdzie świętość księgi i wciągało opowiadanie w nurt myśli biblijnej, jednak stawiało pytanie, skąd w takim razie Magowie wiedzieli o jej treści. Jest to typowy przykład nawarstwiania się w jednym utworze tradycji czasami z sobą sprzecznych. Wedle pisarzy patrystycznych oraz legend orientalnych Magowie byli potomkami (cielesnymi lub duchowymi) biblijnego Balaama, stąd też znali oni jego proroctwo. Jest to opinia dość powszechna na chrześcijańskim Wschodzie25. Wedle Orygenesa z narodzeniem się Chrystusa demony tak osłabły, że Magowie stali się bezsilni. Rozpoczęli poszukiwania powodu tego stanu rzeczy i odkryli znak na niebie; a że znali przepowiednie Balaama i pragnęli poznać tę potężną istotę, udali się do Betlejem26. Wedle muzułmańskiego historyka Tabariego, wiadomość o tym, że gwiazda była znakiem mającego się narodzić, pochodziła z tekstu Daniela. Niestety, nie ma takiego tekstu w kanonicznej Księdze Daniela. Chodzi więc tu prawdopodobnie o jakiś apokryf związany z imieniem Daniela27. Inne wyjaśnienie daje Ewangelia Gruzińska — pojawienie się gwiazdy wywołało wielkie zdumienie, a ponieważ nikt go nie potrafił wyjaśnić, najważniejszy dostojnik kraju podjął post i po czterdziestu dniach pojawił mu się anioł i oznajmił, że jest ona znakiem narodzenia Jezusa w kraju jerozolimskim i że mają się tam udać, a gwiazda wskaże im drogę. Podobnie Ewangelia Armeńska podaje, że w chwili zwiastowania anioł Pański powiadomił Magów, że mają się udać i oddać cześć nowo narodzonemu niemowlęciu. Wedle Groty Skarbów po pojawieniu się gwiazdy szukano wiadomości w księgach pełnych mądrości; a wiadomości potwierdził jeden z nich w księgach hebrajskich, gdzie stało, że Mesjasz ma się narodzić w Betlejem. Następnym pytaniem jest, kiedy ta gwiazda się ukazała Magom. Ewangelia na ten temat nic nie mówi, natomiast autorzy apokryfów podają różne rozwiązania zależnie od tego, co chcą powiedzieć w swoim utworze. Ewangelia Armeńska podaje sprawę najprościej — ukazała się w dziewięć miesięcy, a więc podaje czas trwania ciąży. Sprawę komplikuje, i to z nie bardzo zrozumiałych powodów, Ewangelia Gruzińska — magowie szli siedem i pół miesiąca, i do Jerozolimy przybyli za wcześnie, więc czekali; przed Herodem stanęli w osiem miesięcy i dopiero gdy się Chrystus narodził, ukazała się znowu gwiazda, która ich doprowadziła do Jerozolimy. Gwiazda więc pojawiła się w chwili Zwiastowania. Ewangelia Arabska i Ps. Mateusza mówią o dwóch latach ich podróży. Ta data wynika z innych założeń. Po odjeździe Magów, wedle tekstu św. Mateusza (2,16) Herod nakazał zabić dzieci do dwóch lat, musiały więc upłynąć dwa lata od narodzenia Jezusa, zanim Magowie dotarli do Niego. Opus imperfectum i Grota skarbów mówią, że ujrzeli oni gwiazdę dwa lata przed narodzeniem Jezusa. Według jednego z tekstów syryjskich Magowie ujrzeli gwiazdę i zanim kogut zapiał, znaleźli się w Betlejem28. I w końcu ostatnie pytanie dotyczące gwiazdy. Co się z nią stało po doprowadzeniu Magów do Jerozolimy? Wedle Ewangelii św. Mateusza gwiazda doprowadziła ich do Betlejem i zatrzymała się nad miejscem, gdzie było położone Dzieciątko. Apokryfy powtarzają tę wiadomość z niewielkimi zmianami: wedle Ewangelii Arabskiej zatrzymała się nad grotą, wedle Protewangelii Jakuba — nad głową Dzieciątka lub weszła do jaskini wedle O narodzeniu Zbawiciela. Według fragmentu ujgurskiego, znieruchomiała nad grotą. Wedle Ewangelii Gruzińskiej znikła ona Magom z oczu w Jerozolimie, ponieważ Pan Jezus jeszcze się nie był narodził, gdy zaś się narodził, poprowadziła ich dalej i zatrzymała się nad grotą. Wedle niemalże wszystkich apokryfów w tym momencie gwiazda definitywnie znika, a jedynie w Opowiadaniu o Magach i w Ewangelii Arabskiej gwiazda towarzyszy Magom w ich drodze powrotnej do ojczyzny i opiekuje się nimi jak w drodze do Jerozolimy. Ten fakt zniknięcia gwiazdy zaniepokoił Orygenesa, ponieważ Ewangelia nic nie mówi o tym, że została ona zabrana; przypomniało mu to jednak fakt chrztu Chrystusa: pojawił się Duch św., który na nim pozostał; podobnie i gwiazda jest znakiem Jego boskości29. 5. Tak przedstawiają i wyjaśniają apokryfy poszczególne epizody związane z pojawieniem się gwiazdy betlejemskiej. Spróbujmy teraz zrozumieć ten sposób wyjaśniania oraz postawę ich autorów na podstawie ówczesnego sposobu widzenia obydwu elementów tego epizodu: magów i gwiazdy. a/ Magowie cieszyli się w starożytności dużym autorytetem, uważani byli przez Greków za filozofów, a ich uczniami bywali wybitni filozofowie starożytni. Posiadali oni bowiem wielką wiedzę o sprawach nadprzyrodzonych, a magia była uznawana za theôn therapeía. Połączenie Magów z gwiazdą było czymś oczywistym, ponieważ w pojęciu Maga kryło się domyślnie pojęcie astrolog, w tym jednak sensie, który budził wtedy powszechny szacunek; byli oni owymi periti interpretes, o których pisze Prudencjusz, że umieli wyjaśnić regale vexilium, to jest gwiazdę30. Oczywiście, że czasami uważano Magów za czarowników i oszustów — typowym przykładem jest tu Szymon Mag i Bar-Jesus z Dziejów Apostolskich31, ale to pojęcie wyrażano raczej greckim słowem góes. Do tego już powszechnie przyjętego szacunku dodano w wypadku Magów z Betlejem dodatkowe powody uznania: byli to potomkowie Baalama i oni przechowywali jego tradycję32 lub też tradycję przekazaną przez praojca Adama Setowi, lub, w końcu, realizowali proroctwo mędrca Zaratusztry, z którego wschodnia literatura chrześcijańska uczyniła proroka Bożego. Dalsza ewolucja pojęcia Maga wskazuje również na wzrost jego szacunku, kiedy to z Magów (którego to słowa ludzie nie rozumieli albo które rozumieli w niewłaściwym świetle) zrobiono królów i to ze znakomitych krajów, jak Persja czy Indie. Rozumiemy więc, że powierzenie tajemnicy narodzenia Zbawiciela takim ludziom stawało się w oczach przeciętnego chrześcijanina rzeczą ze wszech miar słuszną. Dodajmy tu jeszcze aspekt ekumeniczny: powierzenie tej tajemnicy kapłanom perskim, podobnie zresztą jak i schrystianizowanemu Zaratusztrze, zjednywało chrześcijaństwu masy ludności w Persji. Połączenie pojęcia gwiazdy z narodzinami Jezusa było też rzeczą ze wszech miar normalną dla ludzi ówczesnych, ponieważ gwiazda oznaczała zapowiedź ważnych wydarzeń i narodzin sławnych ludzi jak Mitrydates król Pontu33, cesarz August34 czy cesarz Aleksander Sewer35; nie dziwimy się, że scholia do Bukolik Wergliusza objaśniają aster id est imperarare36. I nie tylko z wybitnym człowiekiem: gwiazda się rodziła z człowiekiem, towarzyszyła i z nim umierała. Pojawienie się gwiazdy przy narodzeniu Jezusa było więc czymś naturalnym. Ten pogląd podzielali Żydzi. Wedle opowiadania żydowskiego, w nocy, w której się narodził Abraham, astrologowie ujrzeli gwiazdę i udali się do Nemroda, by go ostrzec przed narodzeniem nowego króla. W tym czasie Terach, który ucztował z astrologami, zdołał ukryć syna w jaskini, i tak ocalał Abraham37. Uznawał go również i Orygenes, który pisze przeciw Celsusowi: Jeśli więc w czasie powstawania nowych królestw albo podczas innych nadzwyczajnych wydarzeń na ziemi pojawia się tak zwana kometa albo jakaś inna gwiazda tego rodzaju, to cóż dziwnego, iż pojawiła się gwiazda w chwili narodzenia się Tego, który miał wskazać rodzajowi ludzkiemu nowe drogi i przedstawić swą naukę nie tylko Żydom, lecz również i wielu Grekom i ludom barbarzyńskim, i powołuje się na filozofa -astrologa Chajremona (II w.)38. Dla ludzi starożytnych, i to zarówno dla Greków i Rzymian, Żydów i chrześcijan, gwiazdy stanowiły byty żywe (zôa), obdarzone rozumem i wolą (zôa noerá)39. Ten pogląd prawdopodobnie podzielał również św. Paweł40. Z takiego poglądu logicznie rodziła się astrologia — gwiazdy wpływają na los ludzki, co więcej, mogą go niemalże determinować i ludzie są od nich zależni; stąd rodzi się przeznaczenie. W Starym Testamencie oraz w apokryfach Starego Testamentu gwiazdy są uważane za wykonawców rozkazów Bożych i za zwiastunów Jego chwały41. Wedle apokryfów aniołowie rządzą biegiem gwiazd42, a w chwili paruzji to właśnie poruszenie gwiazd będzie oznaczało koniec świata43. Szczególną rolę odgrywała gwiazda przepowiedziana przez Balaama, znak przyszłego Mesjasza. Nie do końca zdołano rozszyfrować symbolikę gwiazd w Apokalipsie Janowej. To wszystko wyjaśnia nam omówione teksty apokryficzne, pokazujące, że gwiazda która była znakiem Chrystusa, mogła się zmieniać, przybierać postać kobiety z dzieckiem czy dziecka, że mogła być używana zamiennie z aniołem. Gwiazda bowiem to nie statyczny byt niebiański, ale żywy organizm, zwiastun planów Bożych, opiekujący się Magami w czasie ich wędrówki, przemawiający do nich, stosujący się nawet do ich trybu marszu. W dość skomplikowanej syryjskiej Opowieści o Magach gwiazda utożsamiona jest z samym Chrystusem. Jaka to jednak była gwiazda? Wszyscy autorzy podkreślają, że była do gwiazda zupełnie inna od pozostałych gwiazd: ona posiadła całe niebo, pisze Prudencjusz44. Jak więc ukazał się światu? Zabłysła na niebie gwiazda, która jest ponad inne gwiazdy. Jej światło jest niewypowiedziane, a nowość jej wywołała zdumienie. Inne gwiazdy, wraz ze słońcem i księżycem, stały się jej świtą, bo światło jej przewyższało je ogromnie i lękiem napełniała jej nowość, pisze św. Ignacy Antiocheński45. Bardzo mocno podkreśla to Jan Chryzostom, który opierając się na Ewangelii, podaje szereg racji tego faktu: sposób osuwania się, świecenie w dzień, znikanie, pojawienie się przy żłóbku — wszystko to wyklucza normalną gwiazdę46. Ojcowie Kościoła, autorzy apokryfów i św. Mateusz wykorzystali niesłychanie bogate pojęcie gwiazdy i użyli go do opisania tego nadzwyczajnego zjawiska, jakie miało miejsce przy narodzeniu Pana. W tym więc wypadku gwiazda jest pojęciem analogicznym, a więc czymś podobnym, a zarazem innym od gwiazdy. W tym świetle oczywiście wszystkie poszukiwania astronomiczne — gwiazdy czy komety — są z góry skazane na niepowodzenie, podobnie jak próby zgrania dni stworzenia w Księdze Rodzaju z epokami geologicznymi. Fragment pochodzi z książki: ks. Marek Starowieyski Z historii wczesnego chrześcijaństwa ISBN: 978-83-7720-074-2 wyd.: Wydawnictwo PETRUS 2015 Ale dla autorów chrześcijańskich pozostawał wielki problem związku epizodu Magów z astrologią. Była ona bowiem zjawiskiem powszechnym w świece starożytnym, czy to na Bliskim Wschodzie (Babilon, Egipt), czy w świecie grecko-rzymskim47, i zachowało się szereg traktatów astrologicznych: Ptolemeusza, Maniliusa, teksty przypisywane Hermesowi Trismegistesowi, Mathesis, dzieło Firmikusa Maternusa sprzed jego nawrócenia na chrześcijaństwo. Jest dobrze znana z ksiąg Starego Testamentu jako że pojawiała się w Izraelu w okresach kryzysów i była zwalczana przez proroków; potępia ją w swoich Listach św. Paweł. Jest bardzo ostro potępiana przez pisarzy chrześcijańskich od II w., a więc od Justyna Filozofa; zachowało się szereg tytułów traktatów różnych autorów skierowanych przeciw magii, noszących zazwyczaj tytuł De fato lub Contra mathematicos, np. Minuciusza Feliksa, Tertuliana i innych — po łacinie, czy Kata eimarménes — Orygenesa, Diodora z Tarsu i innych. Walka z astrologią stanowiła jeden z wielkich tematów wczesnochrześcijańskich kontrowersji. W tej polemice wysuwano jednak przeciw chrześcijanom argument wzięty z epizodu z Magami. Ślady tych polemik spotykamy u Orygenesa i Jana Chryzostoma, który tak formułuje ten argument: Skoro nawet po narodzeniu się Chrystusa ukazała się gwiazda, to znak, iż astrologia jest nauką uzasadnioną48. Skoro więc w tej polemice powoływano się na epizod z Magami, trzeba było znaleźć różnorodne rozwiązania tego problemu, stąd te, które wyżej omówiliśmy. Wszystkie przedstawienia tego problemu miały na celu wykazanie, że mamy tu do czynienia wprawdzie z gwiazdą, ale zupełnie inną od tych, jakie widzimy na niebie. Jedni pisarze piszą to wprost, jak Ignacy Antiocheński, Orygenes czy Jan Chryzostom, inni, jak autorzy apokryfów, przedstawiają tę prawdę w obrazach, aby niejednokrotnie w dziwnych (dla nas przynajmniej) przedstawieniach ukazać jej inność. Jak widzieliśmy, często pozostaje tylko imię gwiazdy, wszystkie inne cechy nie mają z nią nic wspólnego. Próbowano jednak i w inny sposób wyjaśnić ten epizod, by nadać mu sens antyastrologiczny. Tertulian pisze, że astrologia była dozwolona do czasów Chrystusa, zaś po Jego narodzeniu nie można już wróżyć z nieba, ponieważ de Christo est mathesis hodie49. Jan Chryzostom uważa, że tylko taka gwiazda mogła pouczyć pogan, a Żydów, którzy nie chcieli słuchać proroków, mogło poruszyć jedynie pojawienie się pogan, Persów, aby nie mieli żadnego wytłumaczenia50. To tylko kilka prób wyjaśnienia tej sceny przez pisarzy wczesnochrześcijańskich pokazujących jednak wagę tego epizodu i trudności z nim związane. Jak więc widzimy, Ojcowie Kościoła starali się rozumowo odrzucić astrologiczne wyjaśnienie tego epizodu, natomiast twórcy apokryfów starali się to samo czynić przy pomocy obrazów pokazując, że scena w żadnym wypadku nie może być wzięta jako argument za astrologią. Nie jesteśmy jednak w stanie stwierdzić, które z tych argumentów lepiej trafiły do ludzi, myślę jednak, że i jedne, i drugie były dla nich pożyteczne, każdy dla innej kategorii ludzi. opr. ab/ab 6 Poezja i astronomia, red. B. Burdziej, G. Halkiewicz-Sojek, Toruń 2006, 51—78. 7 Na temat Gwiazdy Betlejemskiej i epizodu przybycia Magów istnieje ogromna literatura, nie zawsze najwyższej wartości. O Trzech Królach, por. H. Kehrer, Die Drei Könige in Literatur und Kunst, 1—2, Leipzig 1909. Kilka ważniejszych i nowszych pozycji na temat Gwiazdy Betlejemskiej: F. Boll, Der Stern der Weisen, ZNW 18(1917/1918) 40—48; W. Gundel, Astrologie, Astronomie, w: RAC 1, 1950, 817—836 (Bibliografia); U. Riedlinger, Die Heilige Schrift im Kampf der griechischer Kirche gegen die Astrologie von Origenes bis Johannes von Damaskus , Innsbruck 1956; Rosenberg, The „Star of Messias” Reconsidered, Bb 53(1972) 105—109; A. Kehl, Der Stern der Magier. Zu 94 § des lateinischen Kindheitsevangelien der Arundel-Handschrift, JAC 18(1975) 69—80; Deichmann, Zur Erscheinung des Sternes von Bethlehem, w: Vivarium, FS Th. Klauser, Münster 1984, 98—106. 8 Por. M. Starowieyski, Barwny świat apokryfów, Poznań 1998, oraz: Tenże, Wstęp do: ANT 1/1, 2003, 1—83. 9 Epizod ten jest wyjaśniany w komentarzach do Ewangelii św. Mateusza, np. J. Gnilka, Das Matthäusevangelium 1,1-13,58, Freiburg 2001, 33—46. 10 Homilia 6,1n., Kraków 2000, 78—80, Źródła Myśli Teologicznej 18. 11 Prace podstawowe: G. Messina, I magi a Betlemme e una predicazione di Zoroastro, Romae 1933; U. Monneret de Villard, Le leggende orientali sui Magi Evangelici, Citta del Vaticano 1952 (SeT 163). 12 Teksty apokryfów podaję wg ANT 1, 2003 (WAM); tam również tekst Marco Polo. syryjskie, arabskie, ormiańskie, gruzińskie i w innych językach chrześcijańskiego Wschodu. 13 U. Monneret de Villard, dz. cyt. Ciekawym tekstem o gwieździe jest Ps. Euzebiusz z Cezarei, O gwieździe (CPG 3507), wyd. W. Wright, Eusebius of Caesarea, On the Star, „Journal of Sacred Literature” 9(1866) 117—136; 19(1867) 150—164. 14 Por. G. Delling, magos, mageia,mageuo, w: G. Kittel, Grande Lessico del Nuovo Testamento, 6, Brescia 1970, 963—972. 15 — Etiopia wymieniona jest na podstawie Ps 79,9 (LXX): Przed Nim na twarz padną Etiopowie. — O perskim ich pochodzeniu mówią Klemens Aleksandryjski (Stromata 1,15,71,4, GCS 15,45), Orygenes (Przeciwko Celsusowi 1,24, GCS 1,74n.); poeci Juwenkus (Historia evangelica 1,276) i Prudencjusz (Cathemerinon 12, Za tym zdaniem poszli Bazyli, Jan Chryzostom, Cyryl Aleksandryjski. — O pochodzeniu z Arabii mówi Justyn (Dialog i Tertulian (Contra Marcionem 3,13,8, CCL 1,535). 16 ANT 326. Pogardliwie wyraża się Orygenes, Przeciwko Celsusowi 1,57, Warszawa 1986, 76 (o Szymonie Magu). 17 Reges Thasis et insulae munera offerunt, reges Arabum et Saba dona adducunt — są oni wzorem dla królów ziemi. 18 W. Foester, aster, w: Grande Lessico, dz. cyt. 1, 1965, 1337—1342; F. Boll, Der Stern der Weisen, dz. cyt.; Gwiazdy, w: X. Leon-Dufour, Słownik teologii biblijnej, Poznań 1973, 315—317; M. Luker, Słownik obrazów i symboli biblijnych, Poznań 1989, 64n. 19 Contra Celsum, 1,59, dz. cyt., 77. 20 Ap 12,1. 21 Por. Ps. Klementyńskie Recognitiones 4,28,3, GCS 51, 1965, 160 i Grzegorz z Tours, Historia Franków 1,5, 1981, 20. 22 Nie wchodzimy tu w ten skomplikowany i dyskusyjny problem. Por. Stroumsa, Polymorphie divine et transformation d'un mythologeme: L'apocryphon de Jean' et ses sources, VigChr 35(1981) 412—434; E. Junod, Polymorphie du Dieu Sauveur, w: J. Ries, Gnosticisme et le monde hellénistique, Louvain-la-Neuve 1982, 38—46; Lalleman, Polymorphy of Christ, w: Bremmer, The Apocryphal Acts of John, Kempten 1995, 97—118; H. Garcia, La polymorphie du Christ. Remarques sur quelques définitions et sur de multiples enjeux, Apocr 10(1999) 16—55. 23 A. Kehl, Der Stern der Magier. Zu 94 § des lateinischen Kindheitsevangelien der Arundel-Handschrift, JAC 18(1975) 69—80. 24 O tym Testamencie por. także Zstąp gr. 3,1; łac. A 12; łac. B. 4,3, w: K. v. Tischendorf, Evangelia apocrypha, Leipzig 18762 (Hildesheim 1966), 325, 410, 425. 25 Por. Orygenes, Komentarz do Księgi Liczb,15,4, PSP 34,1, 1986, 165; Hieronim, In Matthaeum 2,2n, CCL 77,1969, 13; U. Monneret de Villard, dz. cyt. 123n. 26 Przeciwko Celsusowi, 1,60, dz. cyt. 77. 27 U. Moneret de Villard, dz. cyt. 96. 28 Por. U. Monneret de Villard, dz. cyt. 74. 29 Komentarz do Księgi Liczb, 18,4, PSP 34,1, PSP 34,1, 1986, 189. 30 Cathemerinon 12, 27n., PSP 43, 1978, 78n. 31 Por. Dz 13,8 i 8,18-24. 32 Magi non propter magicam artem hic nominantur, sed propter aliquam philosophiam, in qua successores Balaam esse credendum, Beda, In Mathaeum 1,2, PL 92, 12n. 33 Por. Justinus, Epitome 37,2. 34 Por. Suetonius, Augustus 94,5. 35 Por. Lampridius, Alexander 13,1. 36 Por. W. Foerster, Aster, dz. cyt. 1338. 37 Por. U. Monneret de Villard, dz. cyt. 123. 38 1,59, tł. S. Kalinkowski, Warszawa 1986, 77. 39 Filon, De opificio mundi 73, Paris 1961, Oeuvres de Philon d'Alexandrie 1. Podobne poglądy wyznawał Orygenes, por. A. Monaci Castagno, Origene, Dizionario, Roma 2000, Astri, 40—43 i jego uczeń Syryjczyk Henana w VI w.; W. Foerster, Aster, w: G. Kittel, Grande lessico del NT, 1, Brescia 1965, 1337—1341; Gwiazdy, w: X. Leon-Dufour, Słownik teologii biblijnej, Warszawa 1973, 315—317; M. Luker, Słownik obrazów i symboli biblijnych, Poznań 1989, 64n. 40 Por. 1Kor 15,40. 41 Np. Iz 40,25; 45,12; Ps 19,6n.; Ekl gr. 43,9; Bar 3,34n.; Henoch etiopski 18,3nn., itd. 42 Por. Henoch etiopski 72,3; 75,3; 80, Testament Adama 4,10. 43 Por. np. Mk 13,25, paral. 44 Cathemerinon 12, 15-24, dz. cyt. 78n. Autor, w pięknym fragmencie poetyckim, dobitnie podkreśla nadzwyczajny charakter tej gwiazdy. 45 Ignacy Antiocheński, Ad Ephesios 19,1, por. Lb 24,17. 46 Komentarz do Ewangelii św. Mateusza, Homilia 6,2, dz. cyt. 79—81. Podobnie Orygenes, Przeciw Celsusowi 1,58, dz. cyt. 76. 47 W. Gundel, Astrologie, Astronomie, RAC 1, 1950, 817—836. 48 Komentarz 6,1, dz. cyt. 78. 49 De idololatria 9,3n., CCL 2,1108. 50 Komentarz 6,3, dz. cyt. 8385.

ቻሆሜи кеր соժጎፆетр
ኮጦխξ ու
1. Омеሖο տ νጲነ
2. Иգоትу отвա ճоηι
3. Ярիмոжիስ էпсоваг ሳиνաме
Екагαд цапр буቢатрዘл
ፍυշυс մቇктዖ

Zobacz galerię (13 zdjęć) Stroiki na grób z lampionem to pomysł na piękną ozdobę na Wszystkich Świętych 2023. Warto więc pomyśleć o kupieniu lub wykonaniu takiej nietuzinkowej kompozycji na cmentarz i uczczeniu pamięci zmarłych. Podpowiadamy, jakie wzory stroików z lampionem są najmodniejsze w 2023 roku.

Gwiazda betlejemska to już nieodłączny element Bożego Narodzenia. Jest niemal równie popularna jak choinka i bardzo chętnie wykorzystywana jako efektowna dekoracja świąteczna. Trzeba przyznać, że jest naprawdę piękna i bardzo ozdobna. Oto kilka świątecznych inspiracji z poinsecją w roli głównej. Gwiazda betlejemska czyli poinsecja kojarzy się ze Świętami Narodzenia Pańskiego. Pojawia się w wielu domach jako roślina ozdobna, szczególną popularnością cieszy się poinsecja czerwona. Ale odmian tej rośliny jest zdecydowanie więcej. Gwiazda betlejemska może być biała, kremowa, łososiowa, a nawet różowa. Niezwykły kształt kwiatów sprawia, że jest piękną ozdobą samą w sobie. Na jej bazie mogą powstać śliczne świąteczne stroiki i bukiety. Doskonale prezentuje się jako dekoracja stołu, w połączeniu z kolorowymi lub jednobarwnymi bombkami, gałązkami świerku, szyszkami. Można ją po prostu ustawić w donicy lub stworzyć niewielkie ozdobne bukieciki w kryształowych wazonach. Doskonale będzie prezentować się na parapecie lub na kominku. Ciekawy efekt można uzyskać stawiając w rzędzie różnokolorowe poinsecje. Gwiazda betlejemska to łatwy sposób na piękną, efektowną świąteczną dekorację. Przeczytaj koniecznie: Jak pielęgnować gwiazdę betlejemską? Poinsecja w świątecznym wydaniu: W donicy lub w wazonach Jest tak ładna i efektowna, że będzie wspaniałą ozdobą samą w sobie. Można ja ustawić w ozdobnych donicach lub szklanych wazonach, oryginalnie będzie prezentować się we flakonie zrobionym ze zużytej żarówki. Poinsecja pięknie wygląda w towarzystwie naturalnych szyszek, lasek cynamonu, zielonych gałązek, ale świąteczny nastrój podkreślą bombki i świece. fot. (2), fot. Jako dekoracja domu Idealna na stół, kominek, tuż przed wejściem do domu. Nawet bez dodatkowych ozdób tworzy świąteczną atmosferę i nastrojowy klimat. fot. Śliczny stroik z poinsecją Gwiazda betlejemska doskonale sprawdzi się jako główny element bożenarodzeniowego stroika, wystarczy dodać gałązki świerku, szyszki, bombki, świece. Można pokusić się także o ozdobny wieniec na drzwi. fot. Klimatyczne nakrycie stołu Pięknej poinsecji nie może zabraknąć na świątecznym stole. Ustawiona w donicach lub w szklanych wazonach, w formie stroika lub położna na talerz. W każdym wydaniu będzie idealnym dopełnieniem odświętnie ubranego stołu. fot. (2), Oryginalnie ozdobiona choinka A może kwiatami poinsecji udekorować choinkę? Czemu nie, tym razem radzimy jednak wykorzystać sztuczne kwiaty. Będą prezentować pięknie przez wiele dni. fot. (2) W różowej odsłonie Gwiazda betlejemska w różowym wydaniu wcale nie wygląda kiczowato. Jest piękna i bardzo delikatna. Być może w takiej odsłonie pojawi się tym razem w Waszych domach jako świąteczna dekoracja. fot. Pozostawia ona po sobie ślad również w kosmosie. Do tej pory nie natrafiono na ślady takiej supernowej ani w kronikach ani we wszechświecie – mówi papieski astronom. „Trzecie najbardziej prawdopodobne wyjaśnienie Gwiazdy Betlejemskiej to koniunkcja, czyli zestawienie kilku ciał niebieskich w jednej linii” - mówi ks. Kikwaya. FilmStar of Bethlehem200851 min.{"id":"575869","linkUrl":"/film/Na+tropie+gwiazdy+betlejemskiej-2008-575869","alt":"Na tropie gwiazdy betlejemskiej"}Ten film nie ma jeszcze zarysu fabuły. {"tv":"/film/Na+tropie+gwiazdy+betlejemskiej-2008-575869/tv","cinema":"/film/Na+tropie+gwiazdy+betlejemskiej-2008-575869/showtimes/_cityName_"} {"linkA":"#unkown-link--stayAtHomePage--?ref=promo_stayAtHomeA","linkB":"#unkown-link--stayAtHomePage--?ref=promo_stayAtHomeB"} Jeszcze nikt nie dodał obsady i twórców do tego filmu. Dodaj ich i współtwórz z nami drugą największą bazę filmową na świecie! Dodaj obsadę i twórcówNa razie nikt nie dodał opisu do tego filmu. Możesz być pierwszy! Dodaj opis filmuNa razie nikt nie dodał wątku na forum tego swoich sił i podziel się być pierwszy! Dodaj wątek na forum

STROIK z DWOMA WAZONAMI na cmentarz GRÓB KOMPLET (aaa) ☝ taniej na Allegro • Darmowa dostawa z Allegro Smart! • Najwięcej ofert w jednym miejscu • Radość zakupów ⭐ 100% bezpieczeństwa dla każdej transakcji • Kup Teraz!

Gwiazda betlejemska to roślina, która podkreśla wyjątkową atmosferę Bożego Narodzenia. Nazywana poinsecją znakomicie nadaje się jako dekoracja wigilijnego stołu. Dzięki niej stół zyska indywidualny, wyjątkowy charakter. Zobacz kompozycje z gwiazdą betlejemską w roli głównej, które będą piękną ozdobą świątecznego stołu. Dekoracje i kwiaty są niezbędnym elementem, który nadaje świątecznemu stołowi niepowtarzalny charakter i wprawia biesiadników w dobry nastrój. Warto wybierać rośliny, które natura oferuje w danym sezonie. Zimą są to poinsecje, które dzięki różnorodnym kolorom, kształtom i rozmiarom można wykorzystać na wiele sposobów Szerokie możliwości aranżacyjne gwiazdy betlejemskiej Gwiazdy betlejemskie dają szeroką paletę możliwości aranżacyjnych, pasujących do różnych stylów. Bogata kolorystyka poinsecji pozwala stworzyć wiele dekoracji. Kremowa poinsecja, śnieżnobiała, czerwona, łososiowa, intensywnie lub delikatnie różowa – każda z nich dobrze się zaprezentuje na świątecznym stole. Autor: Getty Images Świąteczny stół zyska wyjątkowy charakter dzięki dekoracjom z gwiazdy betlejemskiej Gwiazdy betlejemskie połączone ze srebrami, świecami i elegancką porcelaną uczynią wigilijny stół bardziej wytwornym, natomiast zestawione z szyszkami i gałązkami podkreślą jego prostotę i naturalność. Możesz miniaturowe okazy ustawić w centralnym punkcie stołu lub pojedyńczymi gałązkami ozdobić talerze. Bez względu jednak na jaki rodzaj dekoracji się zdecydujesz, dzięki gwieździe betlejemskiej Twój świąteczny stół zyska indywidualny, wyjątkowy charakter. Sprawdź też: Stroiki i inne pomysłowe ozdoby świąteczne z szyszek [ZRÓB TO SAM]>>> Autor: Getty Images Autor: STARS FOR EUROPE Kremowe i nakrapiane poinsecje dobrze współgrają z fioletowymi dodatkami np. pomalowanymi szyszkami, gwiazdkami i bombkami. Ustawiając kompozycje na stole, należy pamiętać, aby nie przysłaniały osób siedzących naprzeciwko siebie

Stroik bukiet na grób cmentarz wiosenny Tulipany (Toda kwiaty Z-0609) ☝ taniej na Allegro • Darmowa dostawa z Allegro Smart! • Najwięcej ofert w jednym miejscu • Radość zakupów ⭐ 100% bezpieczeństwa dla każdej transakcji • Kup Teraz!

Star of Bethlehem2008 6,3 3 oceny 1 chce zobaczyć Strona główna filmu Opinie i Nagrody Forum {"type":"film","id":575869,"links":[{"id":"filmWhereToWatchTv","href":"/film/Na+tropie+gwiazdy+betlejemskiej-2008-575869/tv","text":"W TV"}]} Jak wydobyć blask gwiazdy betlejemskiej? Ten prosty pomysł pozwoli rozświetlić Boże Narodzenie blaskiem gwiazdy betlejemskiej. Zobaczcie, jak łatwo można zrobić Trudno dzisiaj znaleźć osobę, która nie wiedziałaby, co oznaczają skróty: lub Ma to oczywiście wydźwięk religijny związany z momentem narodzin Chrystusa. Dlatego też we współczesnym świecie coraz częściej używane są skróty CE – Common Era (wspólna era) lub BCE – Before the Common Era (przed wspólną erą). Zostawmy jednak na boku nazewnictwo, a zastanówmy się, kiedy narodził się Chrystus? Oczywistym jest fakt, że w imperium rzymskim narodziny dziecka w biednej żydowskiej rodzinie nie mogły być podstawą reformy kalendarza. Trudno sobie wyobrazić, by rzymski cesarz rozporządził, iż od tego momentu należy rozpocząć datowanie nowej ery. Astronomowie i historycy tym problemem parają się od dłuższego czasu i, jak się okazuje, nie jest to wcale takie łatwe do ustalenia. Kalendarz i astronomia to w przeszłości prawie synonimy, zatem zacznijmy od kalendarza, później zajmiemy się natomiast aspektami astronomicznymi. W interesującym nas czasie w Cesarstwie Rzymskim obowiązywał kalendarz opracowany przez Sosygenesa z Aleksandrii na polecenie Gajusza Juliusza Cezara – stąd nazwa ‘kalendarz juliański’. Zaczął obowiązywać od 709 AUC (Ab Urbe Condita – od założenia miasta Rzym), czyli od 45 roku według obecnej rachuby lat. Taki stan utrzymywał się do VI wieku W międzyczasie w różnych miejscach na Ziemi różni władcy na przestrzeni dziejów próbowali wprowadzić nowe rachuby: a to od chwili swoich narodzin, a to od momentu objęcia tronu etc. Co jednak z narodzinami Chrystusa? Z III stulecia pochodzi informacja, że Klemens Aleksandryjski w roku 194 za datę narodzin Chrystusa przyjął 3 listopada 3 roku inni twierdzili, że rok się zgadza, ale narodzenie miało miejsce albo 20 kwietnia albo 20 maja W roku 314 niejaki Epifaniusz podaje jako daty narodzin 20 maja 3 roku r. lub 20 czerwca tegoż roku. Tradycja, by narodzenie Jezusa wiązać z dniem 25 grudnia, pojawiła się na początku III w. Datę taką („środa 25 grudnia”) jako pierwszy podaje św. Hipolit Rzymski. Nic nie wspomina jednak o święcie. Samo święto pojawiło się o jedno stulecie później. Najwcześniejsze informacje pochodzą z tzw. Depositio Martyrum zredagowanego ok. 20 lat wcześniej (335–336) w Rzymie przez Filokaliusza. Kalendarz ten zawiera wykaz dni świątecznych Kościoła rzymskiego. Był to pierwszy tamtejszy kalendarz liturgiczny. Na samym początku podaje on datę 25 grudnia jako dzień upamiętniający narodzenie Chrystusa w Betlejem. Można zatem jedynie przypuszczać, iż Kościół rzymski celebrował Święto Bożego Narodzenia już wcześniej. Jest to uzasadnione, jeśli przyjmie się, że święta te obchodzono dla upamiętnienia zwycięstwa cesarza Konstantyna Wielkiego nad Maksencjuszem. Bardziej jednak przemawia hipoteza mówiąca, że chrześcijanie, czcząc narodzenie Jezusa Chrystusa – „Światłości świata” (J 8, 12), odpowiedzieli w ten sposób na ustanowienie przez cesarza Aureliana (270–275) święta państwowego Natalis Solis Invicti (narodzin boga Słońca) obchodzonego w dniu przesilenia zimowego, tj. 25 grudnia (w tamtych czasach przesilenie zimowe przypadało tego dnia), a także Saturnalia przypadające na ten okres. W Persji obchodzono w tym czasie narodziny boga Słońca Mitry, Słowianie zaś mieli swoje Szczodre Gody. Dzień przesilenia zimowego był zatem w pełni uzasadniony. Mamy więc umowny dzień narodzin. Ale jak ustalić rok? Z polecenia papieża Jana I (pontyfikat od 13 sierpnia 523 r. do 18 maja 526 r.) podjął się tego Dionisius Exiguus (Dionizy Mały). Ormiański mnich, wczesnochrześcijański pisarz, teolog i ojciec Kościoła, który od roku 500, prowadził życie mnicha w Rzymie, znał on grekę i łacinę, był człowiekiem dobrze wykształconym. Wyliczył, że Jezus Chrystus urodził się 25 grudnia 754 roku AUC i od tego dnia rozporządzeniem zaczęto nową rachubę lat. Tyle że Dionizy się pomylił. Pierwszy błąd to numeracja lat, w VI wieku w Europie nie znano liczby zero. Dotarła ona wraz z kupcami z Indii na początku drugiego tysiąclecia. Zatem początek ery to rok 1, Jezus miałby zatem „roczek” w roku 2, z istnienia roku zerowego Dionizy nie zdawał sobie sprawy. Drugim błędem był niewłaściwie obliczony przez niego czas panowania cezara Augusta. Z Ewangelii wiemy, że Jezus narodził się za panowania ezara Augusta – chodzi oczywiście o Oktawiana Augusta – kiedy władcą Judei był Herod Wielki. Żydowski historyk Józef Flawiusz podaje, że Herod zmarł miesiąc po zaćmieniu Księżyca, które wystąpiło w okolicy święta Paschy. Prawdopodobnie chodzi o zaćmienie obserwowane w nocy z 12 na 13 marca 4 roku – to można wyliczyć astronomicznie i jest uzasadnione. Według tegoż historyka Herod Wielki rozpoczął panowanie w 37 roku i władał 34 lata, co potwierdzałoby rok 4 Wynika stąd, iż Jezus musiał narodzić się wcześniej. Być może pewnym tropem jest spis ludności, jaki polecił wykonać Oktawian August. Obecnie wiadomo o przeprowadzeniu trzech spisów ludności w Cesarstwie Rzymskim, w latach: 28 8 oraz 14 Przyjmując tezę, w myśl której informacje wtedy rozchodziły się znacznie wolniej, a Judea była odległą prowincją Cesarstwa poślizg mógł być kilkuletni. Nawet postać Kwiryniusza, o którym ewangelista pisze jako o „wielkorządcy Syrii” i jego umiejscowienia w czasie, nie ułatwia sprawy. Wielkorządcą Syrii był wtedy Sencjusz Saturnin, natomiast Kwiryniusz był jedynie legatem wojskowym – ewangelista mógł jednak przeoczyć ten szczegół. Na podstawie innych danych historycy współcześni określają, że najwcześniejszym rokiem narodzenia Chrystusa może być rok 7 Czyli najbardziej prawdopodobny okres to lata 7–4 Zrobił tam coś, co rozrywa serce. Conan Kaźmierski co prawda nie zdecydował się na bycie gwiazdą telewizji, ale siłą rzeczy zebrał wokół siebie pewne grono fanów, z którym utrzymuje

Czytając słowa z Ewangelii św. Mateusza (Mt 2, 2, 9–10) każdy chyba ma przed oczami „gwiazdę z ogonem”, czyli kometę. Nie bez znaczenia jest w tym przypadku wpływ fantazji artystów, którzy na swoich obrazach częstokroć umieszczali mniej lub bardziej okazałe komety. Prawie już klasycznym przykładem jest fresk Giotto di Bondone – Pokłon Trzech Króli – namalowany w 1304 roku w kaplicy Scrovegnich dell’Arena w Padwie. Dzisiaj wiemy, że była to kometa Halleya, którą autor podziwiał trzy lata wcześniej, czyli w 1301 roku Musiała wywrzeć na nim silne wrażenie, skoro uwiecznił ją w swoim dziele. Narodzinom Jezusa towarzyszyło zatem jakieś zjawisko astronomiczne, które stało się przyczyną podróży mędrców, magów, w tradycji nazywanych królami, a raczej osób badających księgi, uczonych, być może astrologów. Skoro więc zjawisko zwróciło uwagę badaczy, musiało być niezwykłe. Zacznijmy zatem od komet. W ostatnim dwudziestoleciu przed naszą erą (BCE) mogły być obserwowane trzy spektakularne komety Wspomniana kometa Halleya była widoczna w 12 roku przez około dwa miesiące, ale to chyba zbyt wcześnie. Widoczne były również dwie inne komety, o których na podstawie zapisków starożytnych astronomów z Chin i z Korei napisał chiński astronom i badacz Ho Peng Yoke. Jedna z nich widoczna była w 5, a druga w 4 roku Colin J. Humphreys z Uniwersytetu w Cambridge zajmujący się także problemem Gwiazdy Betlejemskiej sugeruje, że najprawdopodobniej może chodzić o kometę z 5 roku gdyż ta późniejsza (z 4 roku była obiektem słabo widocznym. Ewangelista wspomina również o pasterzach pasących owce: wypas owiec odbywał się tam w od marca do listopada, a zatem pora roku mogłaby się zgadzać z widocznością komety z roku 5. A inne zjawiska? Otóż w 7 roku miała miejsce trzykrotna koniunkcja (zbliżenie) Jowisza i Saturna, co oznacza, że te planety były bardzo blisko siebie na sferze niebieskiej. Zjawisko takie obserwuje się co około 20 lat, zaś potrójna koniunkcja (zbliżenie) występuje znacznie rzadziej – okres jej powtarzalności jest sześciokrotnie dłuższy. Rok później, tj. w 6 roku w pobliżu tych planet na niebie pojawił się Mars. Podobną koniunkcję trzech planet obserwował w 1604 roku Johannes Kepler, mało tego – miał okazję oglądać wybuch gwiazdy supernowej, zwanej do dziś Supernową Keplera. Po kilku miesiącach stała się gwiazdą słabo świecącą, ale to pozwoliło Keplerowi wysnuć tezę, że Gwiazdą Betlejemską mogła być koniunkcja planet lub gwiazda supernowa. Wracając do początku rachuby lat okazuje się, że miały miejsce jeszcze dalsze koniunkcje planet. Jowisz i Wenus były na przykład w 3 i 2 roku tak blisko siebie widoczne na niebie, że gołym okiem nie dało się ich rozdzielić, świeciły jak jeden jasny, bardzo jasny obiekt. Być może prawda jest o wiele bardziej złożona. Może to cykl zjawisk skłonił Mędrców (magów, badaczy nauk) do weryfikacji zjawiska. Żadne źródła nie opisują rozmów „Trzech Króli” z Herodem Wielkim, ale skoro wpadł w „zakłopotanie”, oznaczać to może, iż musiało mieć miejsce ważne wydarzenie astronomiczne, skoro zechciał przyjąć i wysłuchać uczonych. Chyba na długo jeszcze pozostanie tajemnicą, czym tak naprawdę była Gwiazda Betlejemska. Dla nas wieczorem 24 grudnia świecić na niebie, nad wschodnim horyzontem, będzie jasna Kapella z gwiazdozbioru Woźnicy. To gwiazdozbiór znany od czasów starożytnych, który wyobraża mitycznego herosa Erichtoniosa, syna Hefajstosa i Gai. Przypisuje się mu wynalezienie pługa. Zaś wspomniana Kapella, najjaśniejsza gwiazda tej konstelacji, odległa jest od nas o około 42 lata świetlne. W wigilijny wieczór lub potem, idąc na pasterkę pod Księżycem w pełni, będziemy mogli ją zobaczyć taką, jaką była 42 lata temu. Dlaczego? Światło bowiem wtedy z niej wysłane, dopiero teraz do nas dociera.

Stroik na grób bukiet wiązanka nagrobna cmentarz (Todakwiaty Z-000722) ☝ taniej na Allegro • Darmowa dostawa z Allegro Smart! • Najwięcej ofert w jednym miejscu • Radość zakupów ⭐ 100% bezpieczeństwa dla każdej transakcji • Kup Teraz!

Zbliżają się święta , dlatego warto pomyśleć o przystrojeniu naszych domów. W sobotę na Wydziale Ogrodniczym Akademii Rolniczej pojawili się krakowianie, którzy chcieli dowiedzieć się, jak fachowo wykonać nowoczesny stroik. Pokaz prowadziła Grażyna Korzekwa z firmy "Gardenia". Krok po kroku tłumaczyła zasady kompozycji świątecznych stroików; mówiła o tym, jak zamontować świece, by trzymały pion, jak przykleić ozdoby, jakich elementów dekoracyjnych można używać. Były więc i bombki, i sztuczne kwiaty, i szyszki, a nawet egzotyczne dodatki jak owocostan lotosu. Zaproponowała też wykonanie stabilnego stroika na bazie świecznika, którego podstawa zasłonięta została gałązkami świerkowymi. Wykładowi towarzyszyła wystawa dekoracyjnych stroików świątecznych i suchych kompozycji roślinnych, wykonanych przez studentów Wydziału Ogrodnictwa. Oprócz tego w budynku ustawiono kilka kiermaszowych stoisk, które oferowały rozmaite ozdoby choinkowe: były złote (2,5 zł) i czerwone jabłuszka (3 zł) oraz bałwanki na choinkę (3,5 zł). Można też było kupić piękne okazy gwiazdy betlejemskiej: żółtej, różowej i czerwonej - w zależności od wielkości kosztowały od 5 do 10 złotych. (WT)

Trzeba uważać, żeby roślina nie miała ani za sucho, ani zbyt mokro. W przeciwnym wypadku zacznie tracić liście i kwiaty. Gwieździe betlejemskiej dobrze będzie w jasnym, ciepłym pomieszczeniu. Najlepsza temperatura wynosi mniej więcej od 18 do 22 stopni Celsjusza. Zimą, kiedy jest mało światła, może stać nawet na parapecie, o ^{W czwartek, o g. 18 rozpocznie się przesileniowo-świąteczne spotkanie w grudziądzkim Planetarium i Obserwatorium Astronomicznym. Wigilijne spotkanie odbędzie się w Planetarium i Obserwatorium Astronomicznym, przy ul. Hoffmanna 1 programie czwartkowego spotkania są:18:00 Pokaz pod kopułą planetarium: "Tajemnica Gwiazdy Betlejemskiej" i zimowe przesilenie. 18:40 Wspólne zdjęcie przy aparaturze planetarium. 18:50 Spotkanie opłatkowe. 19:15 Obserwacje astronomiczne. (o ile pozwoli na to pogoda) Wstęp wolny. Zapraszają: Sebastian Soberski, Grzegorz Rycyk oraz Polskie Towarzystwo Miłośników Astronomii Oddział w Grudziądzu iPlanetarium i Obserwatorium Astronomiczne Kopernika w ofertyMateriały promocyjne partnera}

szablon gwiazdy betlejemskiej - 1 Pobierz dostępny tu i tu szablon. Wydrukuj je na kawałku kartonu i wytnij. Zobacz poradę. szablon gwiazdy betlejemskiej - 2

Jej nasycone kolorami przylistki układają się w kształt gwiazdy, a zakwita w okresie świąt Bożego Narodzenia – gwiazda betlejemska, czyli inaczej poinsecja nadobna od wielu lat jest popularną rośliną ozdobną w okresie bożonarodzeniowym. Gwiazda betlejemska należy do rodziny wilczomleczowatych. Jest to roślina pochodząca z Meksyku i Gwatemali. Stała się popularna na świecie za sprawą amerykańskiego ambasadora w Meksyku, Joela Robertsa Poinsetta, który w XIX wieku sprowadził tę roślinę do Stanów Zjednoczonych. Tam była ona hodowana w ogrodach botanicznych, z których później trafiła do Europy, gdzie zaczęto ją uprawiać. "Wytworzono odmiany, które były bardziej korzystne do uprawy w strefie umiarkowanej, czyli w naszym klimacie. I od tego momentu stawała się ona coraz bardziej popularna właśnie szczególnie w okresie świąt Bożego Narodzenia, ponieważ wtedy przypada jej kwitnienie" - wyjaśniła Kamila Kolasińska z Ogrodu Botanicznego w Łodzi. Podkreśliła, że najpiękniejsze w gwieździe betlejemskiej nie są jej kwiaty, które są w zasadzie niepozorne, ale przylistki. "Przylistki, czyli wybarwiające się liście pod kwitnącymi kwiatami są najładniejszą częścią gwiazdy betlejemskiej i gdy spojrzymy na nią z góry to faktycznie tworzą one rodzaj gwiazdy" - dodała. Marek Koprowski, który w swoim gospodarstwie ogrodniczym w Łodzi od lat uprawia w szklarniach poinsecję przyznaje, że w Polsce jest ona dość popularna, choć może nie aż tak bardzo, jak w innych krajach. Nie ukrywa, że roślina ta sprzedaje się niemal wyłącznie w okresie świąt Bożego Narodzenia. Ogrodnik kupuje sadzonki gwiazdy betlejemskiej pochodzące z Izraela. "Sadzi się je w podłoże torfowe, potem zabiegi pielęgnacyjne - podlewanie, zasilanie. No i przy odrobinie szczęścia, gdy robaki i choroby nam nie wykończą tej uprawy, to jest taki finał jaki widać" - dodał. Podkreślił, że jest to roślina "krótkiego dnia". "Rośnie sobie latem, a niestety kwitnie dopiero jak dzień skróci się poniżej 9 godzin. No i my to wykorzystujemy właśnie, żeby na okres Świąt Bożego Narodzenia one zakwitły i urzekały nas swoim pięknem" - wyjaśnił. Jak przyznał, tajników uprawy jest mnóstwo. Jednym z nich jest odpowiednia temperatura, która oscyluje wokół 20 stopni C, czyli temperatury pokojowej. Także w domu w tej temperaturze te rośliny czują się dobrze. "Na końcu uprawy, gdy gwiazda betlejemska zaczyna już kwitnąć, można temperaturę zmniejszyć do 15-16 stopni C. Wtedy jest lepszy kolor, lepiej się wybarwia, po prostu jest ładniejsza. Wtedy kolory urzekają, bo są nasycone" - opowiadał ogrodnik. Przyznał, że jest ona trudna do uprawy w domu. "Ludzie o tym nie wiedzą, ale jak się świeci światło w domu, to się przedłuża dzień i one w zasadzie nie zakwitają. I to już jeden problem, który powoduje niepowodzenie w domowej uprawie" - ocenił. (PAP) autor: Kamil Szubański szu/ ksk/ ^{Stroiki na cmentarz na Wszystkich Świętych 2022. Jakie kwiaty wybrać? Żywe czy sztuczne? [CENY, RODZAJE, ZDJĘCIA] 30.10.22. oprac.: Anna Nowak. 30 października 2022, 8:25 1.} ^{25 I to po tylu latach... Grażyna Torbicka wyprowadziła się z domu! Sensacyjne szczegóły Motocykle Bezpiecznie na dwóch kołach. Nie zapomnij o ubezpieczeniu motocykla! Otyłość u dzieci Ważyła 111 kg, lekarze zmniejszyli jej żołądek. Emilia czuje się jak nowa! PROVIDENT ODPOWIADA Czy mogę spłacić pożyczkę przed terminem? Dzieje się Nie żyje Henryk Sellin. Ogromny smutek w PiS, syn wiceminister prosi o modlitwę Morawiecki ujawnił wysokość podwyżek cen energii. Będą nowe dopłaty do ogrzewania Pupil Stefana Horngachera nie gryzł się w język! Eisenbichler z trudnem powstrzymuje emocje Tajemnicza śmierć nad zalewem. Zwłoki mężczyzny w zaparkowanym samochodzie Nawet 1217,98 złotych dodatkowej emerytury. Ważny termin! Sprawdź, jak dostać pieniądze Szok 22-letnia Marcelina zgwałcona i wypchnięta z balkonu w Turcji? Szykuje się kolejny ślub? Martyniuk świętuje urodziny w towarzystwie Faustyny. Gorąco! Wstrząsające szczegóły Sylwia Bomba nie powiedziała córce, że jej tata nie żyje Food & Music Apple Festival 6 sierpnia, Sandomierz, pl. Jana Pawła II Sandomierz czeka na swawolnych! Polityka Wojna na Ukrainie Opinie Lekkie Afera w Sejmie Cymański oburzony planami budowy sejmowego hotelu. "Dziś jest czas oszczędzania" POSŁUCHA? Mocny apel Tuska do Kaczyńskiego. "Proszę przyjechać do Mikołowa" Tanie wakacje na działce i w ogrodzie Jeszcze tylko dziś okazje Allegro Days - Tanie wakacje na działce i w ogrodzie AFERA Skecz kabaretu Neo-Nówka wywołał skandal. Kabareciarze zabrali głos Regiony Warszawa Kraków Trójmiasto Poznań Śląsk Białystok Bydgoszcz Łódź Więcej horror na drodze 36-latka zginęła w spalonym mitsubishi na S8. Dramat [WIDEO] BULWARY WIŚLANE Nad brzegiem Wisły w Warszawie stał płaczący maluch. Gdzie byli rodzice? Ze szczecina do berlina W 90 minut do Berlina! Oto co zmieni się na trasie kolejowej do granicy Zdziwienie mieszkańców Gigantyczna plama na jeziorze Gopło, skąd się wzięła? Rozrywka Będzie zaskoczenie? Czy Joanna Krupa przejdzie do Polsatu? "Nie chcę za bardzo tego komentować", mówi tajemniczo Co za widok! Joanna Koroniewska wskoczyła w bikini na blat. Zrobiło się gorąco! Zaskakujące słowa Jacek Kawalec mówi o "tirówkach". Staje w ich obronie zaskakująca opinia Żebrowski pokazał zdjęcie z córeczką. Ścibakówna oceniła: "Ojcodziad" Sport MŚ w lekkoatletyce Piłka nożna Boks MMA Żużel Koszykówka Siatkówka Tenis Lewy się wykosztował Drogie prezenty Lewandowskiego na prezenty dla Bayernu Hit transferowy Oficjalnie: Jorge Felix wrócił do Polski! W tym klubie zacierają ręce z transferu Hiszpana szczere słowa Znany trener MMA szczerze o "Don Kasjo". Takie słowa padają niezwykle rzadko Gorąco w świecie skoków Eisenbichler nie gryzł się w język! Z trudem powstrzymywał emocje Hitowa walka KSW ogłosiło wrześniową galę! Hitowe starcie wagi ciężkiej o pas, znamy termin Super Biznes Wiadomości Firma Prawo Technologie Dramat emerytów Waloryzacja emerytur, 13 i 14 emerytura nie wystarczą! Ostro słowa lidera PO Tusk o fuzji Orlenu z Lotosem: to jeden z największych skandali w polskiej historii 4 miliony pełnych baków Paliwa nam nie zabraknie Nowa akcja promocyjna Biedronka rozdaje vouchery! Zakupy jeszcze tańsze. Jak go otrzymać? Seriale M jak miłość Barwy Szczęścia Na wspólnej Pierwsza Miłość Na dobre i na złe Więcej Stulecie Winnych 5 Niesamowite wieści z planu Stulecia Winnych! Ałbena Grabowska zdradza, że na 5 sezon trzeba będzie dłużej poczekać, ale warto! M jak miłość M jak miłość. Katarzyna Cichopek po raz pierwszy szczerze, co myśli o małżeństwie Zduńskich! Będziecie zaskoczeni M jak miłość Julia z M jak miłość rozbawiona komentarzami fanów! Marta Chodorowska po raz pierwszy szczerze o rozbiciu małżeństwa Budzyńskich! M jak miłość M jak miłość po wakacjach. Pierwsze spotkanie Mateusza i Lilki. Poleją się łzy! Mostowiak wybaczy żonie zdradę? Barwy szczęścia Barwy szczęścia, odcinek 2651: Aldona trafi do więzienia, a Kuczma to wykorzysta! Koszmar Grzelaków nigdy się nie skończy QUIZY marki znanych sieci QUIZ. Lidl, Biedronka czy Żabka? Gdzie kupisz te produkty? wiedza ogólna QUIZ. Jesteś mądry? Zdobądź choć 7/10 Kulinaria QUIZ. Jedzenie na literę F. Rozpoznaj i zgarnij przynajmniej 17/20 Kultowe pojazdy PRL-u QUIZ PRL. Tajemnice Fiata 126p. Pamiętasz podróże kultowym autem? Beszamel Po prostu pycha Zapiekana rolowana cukinia w sosie pomidorowym - bezmięsne, efektowne danie Zrób raz, a pokochasz STROMBOLI zrolowana pizza: sprawdzony przepis na zawijaną pizzę Lecznicze działanie miodu Cud miód – jak do schorzeń dobrać odpowiedni miód Zachowaj je na zimę Przetwory z malin - przepisy na maliny w słoikach i nie tylko Oryginalne, zdrowe, pyszne Placuszki z jasnoty białej – ich zjadanie to dzika przyjemność Poradnik Zdrowie Żyję z ChAD "Lekarz skrócił mi zwolnienie, bo czytałam książkę" ostrzegamy Te dwa rodzaje leków zwiększają ryzyko zawału w upalny dzień problemy z lekami Utrudniony dostęp do leków. "Pacjent będzie proszony o cierpliwość" sprawdzamy Czerwone mięso szkodzi sercu - eksperci są pewni? m jak mama To chirurgiczny cud. Rodzielono 3-letnie bliźniaki połączone głowami Styl Życia Letnie wyprzedaże 2022 Promocje CCC, że przepadniecie z zachwytu! Boskie buty damskie na wczesną jesień na wielkiej wyprzedaży Kosztują mniej niż 40 zł Domowe porządki bez detergentów Jak wyczyścić przypalone żelazko? Wystrzałowy sposób, aby było jak nowe Moda na sezon jesień/zima Ubrania na jesień 2022. Co będzie w modzie? Postaw na te kolory i tkaniny Co zrobić, aby komary nie gryzły? Mistrzowski sposób na komary! Ten naturalny składnik sprawi, że będą Cię omijać szerokim łukiem Te liczby źle wróżą Pechowe liczby dla znaków zodiaku. Przepowiadają wielki smutek. Unikaj ich bo narobisz sobie kłopotów Auto Auto na kryzys Peugeot 308 BlueHDI 130 jeździ za grosze. Wysokie ceny paliw go nie ruszają - TEST Paliwowy koszmar Najniższe ceny paliw w UE to fikcja. Węgrzy boleśnie się o tym przekonują 21 RAV4 z charakterem TEST - Toyota RAV4 Hybrid Adventure. Czy rzeczywiście jest czymś więcej? Sroga kara dla pirata drogowego Złamał kilka przepisów, dostał mandat wart tyle, co jego auto! Książki Miłość silniejsza od bomb Uczucia na przekór śmierci. "Miłość w Powstaniu Warszawskim" Sławomir Koper Wywiad z pisarzem Kto tu pociąga za sznurki? Wywiad z Grzegorzem Skorupskim, autorem książki "Mistrz m… Kto by się spodziewał? Wielki skandal na początku trzeciego związku Holoubka. Historia z Koprem Wywiad z pisarką "Żyłam na kredyt" Krystyna Mirek, "Większy kawałek nieba" Zobacz też Tragedia pod Chicago Pędziła autem pod prąd! Zabiła kobietę i pięcioro dzieci, ojciec przeżył Podróże Wiemy, jak najlepiej płacić podczas wakacji. Sprawdź! Felieton Leszek Miller nie przebiera w słowach. Oberwał Andrzej Duda! "Idiotyzmy roku" 22 ALE GORĄCO Kuzyn Kaczyńskiego pokazał klatę nad Bałtykiem! Tuż obok niego piękna aktorka [ZDJĘC… Przyłapana na wakacjach Patrycja Markowska TOPLESS przy synu. Gwiazda śpi w przyczepie [ZDJĘCIA] Nauki ścisłe to bułka z masłem? QUIZ. Nauki ścisłe na poziomie szkolnym. Większość odpada przy piątym pytaniu! Tanie wakacje na działce i w ogrodzie Jeszcze tylko dziś okazje Allegro Days - Tanie wakacje na działce i w ogrodzie Food & Music Apple Festival 6 sierpnia, Sandomierz, pl. Jana Pawła II Sandomierz czeka na swawolnych! Drogowy absurd? Coś się "nie zgrało"? Dziwny efekt inwestycji w centrum Szczecina Gabriel Slonina przenosi się na Wyspy Brytyjskie Niedoszły reprezentant Polski bohaterem hitowego transferu. Zagra w barwach europejs… Groźne zdarzenie w kaliskim parku Kalisz. Na nastolatki w parku Przyjaźni runął konar drzewa Jarosław Kaczyński zdradza, co z kolejnymi spotkaniami z wyborcami Wabiła, groziła i okradała Czy cukier znowu będzie kosztował 4 zł? Minister Kowalczyk wyjaśnia Wyniki Lotto Multi Multi, Mini Lotto, Kaskady i innych gier Lotto z … NOWA INWESTYCJA W STOLICY W centrum Warszawy powstanie podziemny parking. Wiemy kiedy! Smacznego! Przemek Kossakowski o "upiorach uzależnienia". Wpadł jak wiśnia w kompot! Wrocław: Barka zawisła na jazie Rędzińskim. Przewoziła dwa samochody Transferowe domino Wielkie zamieszanie w świecie Formuły 1! Alpine ogłosiło nowego zawodnika, on o tym … Horror na plaży w Łebie Łeba. Mężczyzna tonął w morzu. Ratownicy walczyli o jego życie godzinę. Lądował śmig…} Ony5u.